GEGURITAN

Video Siaran Pendidikan Daring Materi Geguritan Kelas 9 Semester Genap




Pemateri: 
Prabingesti Anggarsika, S.Pd. (Guru SMPN 4 Adiwerna)
Idha Hasleni (Guru SMPN 5 Adiwerna)

KD: 3.1 Memahami teks geguritan.

 

GEGURITAN bisa diarani PUISI JAWA yaiku puisi sing nggunakake basa jawa.

Puisi jawa ana loro, yaiku puisi jawa tradisional/gagrak lawas lan puisi jawa gagrak anyar/geguritan modern.

 

1. PUISI JAWA/GEGURITAN TRADISIONAL/GAGRAK LAWAS

 

Puisi jawa tradisional kaiket paugeran tartamtu kaya guru gatra, guru lagu, lan guru wilangan.

 

Titikane geguritan tradisional/gagrak lawas

- Cacahing gatra (baris) saben sapada ora ajeg, sithike patang gatra

- Cacahing wanda (suku kata/pocapan) saben gatra ajeg

- Dhong-dhinge swara ing saben pungkasane gatra runtut

- Lumrahe diwiwiti tembung sun gegurit

- Lumrahe isine piwulang/pitutur/nasehat

 

Tuladha geguritan tradisional:

 

Sun gegurit,

Kaanan jaman saiki

Sipat pemudha pemudhi

Srawunge sarwa ndadi

Raket wewekane sepi

Tan kadi duk jaman nguni

Srawung sarwa ngati-ati

 

Yen manut wasiteng kuna

Priya srawung lan wanita

Gampang ketaman panggodha

Nerak ing laku susila

Temah darbe jeneng ala

Wusanane tibeng papa

 

Saben geguritan gagrak lawas mesti ana nasehat utawa pesan moral saka pengarang. Tembang macapat kalebu geguritan tradisional/puisi jawa gagrak lawas, mung diwaca kanthi ditembangake.

Saka gaguritan mau bisa dideleng yen kahanan jaman saiki pemudha-pemudhi srawunge/pergaulane tambah ndadi. Mula kudu ati-ati supaya ora nerak laku susila/melanggar norma susila.

 

2. PUISI JAWA/GEGURITAN MODERN

 

Geguritan modern yaiku puisi jawa gagrag anyar kang panulisane ora kaiket dening paugeran tartamtu, ananging ngugemi rasa kaendahan. Dadi geguritan modern ora kaiket dening cacahing larikan, cacahing pada, lan pilihan basa kang digunakake.

 

Paugeran geguritan modern:

- Ora kaiket dening guru gatra, guru wilangan lan guru lagu.

- Luwih ngutamakake babagan isine kang mentes lan apik.

- Kanggo nambah kaendahan bisa nggunakake purwakanthi sawetara wae.

- Isi bisa pitutur, piweling, kritik, protes, sindiran, pangresah, pamundhut lan liya-liyane.

 

Titikane/ciri liyane:

- Basane endah, dudu basa padinan

- Tetembunge pilihan

- Sajak pungkasan mardika/bebas

- Ana kalane nganggo lelewane basa/gaya bahasa (ing bahasa indonesia jenenge majas)

- Ing sajroning geguritan, akeh tembung sing kagurit endah. Endahing tembung mau bisa awujud paribasan, bebasan atau saloka. Kanggo mangerteni tegese basa endah ora bisa sawentahe ngono wae, nanging perlu mangerteni teges pepindhan sing ana ing kana.

 

Tuladha Geguritan Modern

 

Damar Bebrayan

 

Sabar …

nalikane aku nakal

tlaten …

aku ora paham-paham

 

Dukanana wis lumrahe

nanging ora…

kepara esem pait madu ndudut ati

gawe adhem siswa-siswi

ngendikane  ngombak banyu

sregepa luru ilmu

murih uripmu piguna tumrap bebrayan

Tansah takbundheli rina wengi

piweling sejati migunani

emane…

aku durung bisa caos piwales

kabeh labuh labet panjenengane

uga pangorbanane

matur nuwun guru

 

STRUKTUR GEGURITAN

 

Struktur Lair (Sing Katon)

- Tipografi

Yaiku bentuk/blegere geguritan kang bisa dideleng langsung. Maksude, geguritan panulisane ora nganggo paragraf kaya nulis karangan liyane, nanging tiap baris ditulis sangisore.

- Imaji/panyitra

Yaiku nggunakake tetembungan kang duwe daya panyitra/imajinasi

- Lelewane basa

Yaiku kaendahan tembung, ukara, lan basa (tembung kawi, tembung entar, tembung saroja, majas, lsp)

- Purwakanthi

Yaiku tembung kang duwe swara runtut.

 

Struktur Batin/Intrinsik

- Tema

Tema yaiku inti prakara kang diangkat ing geguritan. Tema kang bisa dienggo gawe geguritan bisa maneka werna gumantung daya pikire penulise. Tema-tema kayadene bab katresnan, kasusahan, kabegjan, ora ana entek digawe geguritan. Malah ana ing perkembangan zaman, saiki uga ora sithik sing nguntabake kritik sosial liwat geguritan

- Rasa/Wirasa

Yaiku pangungkape rasa panggurit/pengarang ing sajrone gegurita, misal bungah, sedih, trenyuh

- Nada/Wirama

Yaiku nada sajroning geguritan

- Amanat

Yaiku piwulang, pitutur kang kaandhut/bisa dijupuk ing geguritan.

Tema, rima, gambaran pangindran lan amanat kuwi mlebu ing unsur intrinsik. Dene pengrasa panulis lan sebab musababe penulis nganggit sawijining geguritan pinangka unsur ekstrinsik.

 

KD 4.1 Menulis lan maca geguritan

 

CARA NULIS GEGURITAN

 

Dene laku kang nggampangake kita nulis geguritan kayata:

1. Nemtokna tema, misal bab cinta utawa katresnan

2. Yen tema wis ditemtokake, banjur dimligikake (spesifikasi)

3. Tema sing wis spesifikasi mau digawe cengkorongan (kerangka karangan)

4. Saben cengkorongan mau diudhal, golek tembung-tembung sing ana kaitane, banjur ditata ing larik-larik

5.Kanggo nambahi manise geguritan, gunakna purwakanthi, diksi, utawa lelewane basa/majas

 

 

CARA MACA ENDAH GEGURITAN

 

1. Pas anggone munggah-mudhune

2. Bener sajrone medhot tetembungane. Becike nalika medhot sauntara diwenehi tandha (/) lan kanggo sigeg diwenehi tandha (//)

3. Mangerteni wos/isi geguritan kang diwaca

4. Praupan lan obahing awak yen bisa jumbuh karo isi geguritan (ekspresi sesuai)

 

Langkah Langkah kanggo mahami sawijining geguritan:

1. Wacanen geguritan kanthi permati, yen perlu dibolan baleni.

2. Gatekna hubungan larik ukara, banjur wewehana tandha kanggo munggel (jeda), upamane punggel sauntara wewehana tandha (/) lan kanggo sigeg wewehana tanda (//).

3. Golekna teges tembung tembung kang kok anggep angel, kanthi terus dieling eling, menawa tembung tembung sajarone geguritan bisa duwe teges lugu, entar, bisa uga lambang utawa gegambaran, banjur nggancarake/dialihbahasakan nganggo basamu dhewe.

4. Perlu digatekaku menawa saben karangan mesthi duwe pesen utawa amanat kang kepingin disampekake marang pamaca.

5. Tambahana tembung utawa wanda saengga ukarane dadi sedherhana lan gampang dimangerteni.

 

Ayo maca lan mahami geguritan iki!


Saiki Wektune

 

Ayo kanca

ngudi ilmu ungguling cipta (nggolek ilmu supaya unggul ing cipta)

leladi nusa bangsa (ngabdi marang nusa bangsa)

kuwawa ambyuk majuning jaman (kuat ketekan/kegerus majune jaman)

sababag bangsa liya (sebanding/setara karo bangsa/negara liya)

 

Ayo kanca

eling pesen dwija (emut pesene guru)

gladhi seneng patrap utama (seneng latihan, sikap utama)

ngudi ungguling rasa (nggolek unggule rasa)

ngurmati mring sasama (ngurmati marang sapadha-padha)

 

Ayo kanca

gladhi trampil makarya (latian trampil makarya)

mrih ungguling karsa (supaya unggul ing daya/kekuatan saka jiwa)

saiki wektune

abota kudu di lakoni

 

Cipta, rasa, karsa santosa

agawe bungahing ati (gawe ati seneng)

rama ibu cahyane sumunar (bapak ibu bungah)

putrane wus mandhireng dhiri (anake wis mendiri)

 

Tugas:

Rungongake Siaran Radio Pendidikan Daring 99,3 Slawi FM

Rabu, 10 Februari 2021

11.00 - 12.00 WIB

Komentar

  1. Nama: Wajidatun mukhayyaroh
    Kelas:9e
    No.absen: 28

    BalasHapus
  2. Nama:Refida Maura Widodo Putri
    Kelas:9G
    Absen:25

    BalasHapus
  3. Nama: Rani Safitri
    Kelas :9e
    Absen:22

    BalasHapus
  4. Nama:widea destalia.p.
    Kelas:9f
    No absen:30

    BalasHapus
  5. Nama:vivi indah sari
    Kelas:9e
    No.absen:27

    BalasHapus
  6. Nama: Fitrianti Nurul Khofifah
    Kelas:9G
    No.@:11

    BalasHapus
  7. Nama :Lisa Febiyanti
    Kls :9A
    No@ :11

    BalasHapus
  8. Nama:Cindy Novita Ryani
    Kelas:9B
    No.Absen:05

    BalasHapus
  9. Nama: analisa syabania
    Kelas:9b
    No absen:01

    BalasHapus
  10. Nama: Arfana Zulmi p
    Kls: 8D
    No Ab: 03
    #maturnuhun

    BalasHapus
  11. Nama:putri nurrizki
    Kelas:9B
    No a: 23

    BalasHapus
  12. Nama: Nurzaskia Kirani Pratiwi
    Kellas:9E
    Absen:20

    BalasHapus
  13. Nama:Aqnah Anindya Tsaqif
    Kelas:9i
    No absen:05

    BalasHapus
  14. Nama:Rina Nur Aisah
    kelas :9G
    No absen :27

    BalasHapus
  15. Nama:Nanda Nurul Aisyah
    Kelas:9i
    No.@:18

    BalasHapus
  16. Nama:Devianti krtika
    Kelas:9H
    No.absen :05

    BalasHapus

Posting Komentar

Postingan populer dari blog ini

MATERI UNGGAH-UNGGUH BASA JAWA LENGKAP

HOMONIM HOMOGRAF HOMOFON ING BASA JAWA